Historische verhalen voor alle leeftijden. Alle.
De wereld van Arthur
Agave over de achtergronden >>
Arthur en zijn verwanten >>
Interview Leesplein met Agave over Afscheid van Arthur >>
Fragment middeleeuwse tekst Arturs doet met vertaling Agave >>
Afscheid van Arthur favoriet bij TV Limburg >>
Agave over achtergronden bij Afscheid van Arthur
De jonge ridder Grein is in Afscheid van Arthur op zoek naar het laatste restje van Arthurs beroemde rijk, maar het lijkt wel van de aardbodem te zijn verdwenen. Tot hij aan de oever van een meer een oude kluizenaar vindt die hem vriendelijk onderdak biedt. De kluizenaar begint te vertellen en langzaam ontvouwt zich de geschiedenis van Arthur en zijn ridders: hun avonturen, hun vriendschappen, hun liefdes en uiteindelijk één allesverwoestende vete. De kluizenaar blijkt niemand minder te zijn dan Lancelot, de beroemdste ridder van de Ronde Tafel en de enige die alles heeft overleefd.
Afscheid van Arthur is de kroon op de Arthurcyclus. Dit boek is de spetterende finale. De nu afgeronde cyclus bestaat uit de titels:
Merlijn
Lancelot
Walewein
Perceval
Afscheid van Arthur
Dat betekent echter niet dat je al deze titels moet hebben gelezen om aan dit boek te kunnen beginnen. Niets is minder waar: Afscheid van Arthur staat op zichzelf en als er naar eerdere verhalen wordt verwezen, dan worden die zo nodig op een andere manier opnieuw verteld, gewoon omdat je ze niet vaak genoeg kunt horen.
In één opzicht wijkt dit laatste boek af van de eerdere Arthurverhalen: het is een verhaal in de ik-vorm. Lancelot vertelt Grein en de lezer zijn eigen versie van het verhaal over Arthur en zijn ridders. Hij is op dat moment stokoud en hij kijkt terug op zijn lange, veelbewogen leven. Hij vertelt echter niet alleen over zichzelf, maar ook over zijn allerbeste vriend Walewein, die hij door-en-door heeft gekend. Die delen over Walewein doen misschien nog het meest aan de eerdere titels denken.
Een ander verschil is dat er niet één enkel avontuur wordt verteld, maar een compleet netwerk van avonturen. Dat komt doordat ik net als middeleeuwse vertellers allerlei verhalen met elkaar heb vervlochten tot één lang avontuur. In de middeleeuwen probeerden vertellers (sprooksprekers) hun publiek avond aan avond te boeien met een verhaal dat het liefst de hele winter duurde. Middeleeuwers hadden een geweldig geheugen voor verhalen en ze vonden het leuk om al die verhalen met elkaar in verband te brengen. Hoe ingewikkelder, hoe beter.
In het Nederland van de veertiende eeuw leefde er in Voorne een machtige edelman die
aan een toen heel bekende schrijver de opdracht gaf een Arthurroman te schrijven die precies
één winter moest vullen. Die schrijver heette Lodewijk van Velthem en met vijf schrijvers
(kopiïsten) ging hij aan de slag om alle toen bekende middeleeuwse, Nederlandse en Vlaamse
Arthurverhalen te verknopen tot één geheel. 
Twee dikke boeken waren na vijf jaar monnikenwerk het resultaat, twee dikke boeken met Lancelot
als hoofpersoon. Helaas is het eerste boek verloren gegaan, maar het tweede boek is nog altijd
de belangrijkste bron van alle nu nog bekende Middelnederlandse verhalen over koning Arthur
en zijn ridders. Dit boek staat bekend als de Lancelotcompilatie of het Haagse Handschrift, of de
Haagse Lancelotcompilatie.
Ook voor eerdere titels heb ik al uit dit werk geput. Voor Afscheid van Arthur heb ik het laatste deel uit dit boek gebruikt: Arturs doet (Arthurs dood). Maar daardoorheen heb ik allerlei andere verhalen over Arthur geweefd, deels uit de Lancelotcompilatie, deels uit ander werk van de schrijver Jacob van Maerlant (Historie van de Grale – Boek van Merline). Voor een deel ook heb ik zelf verhalen verzonnen, of beter: ze kwamen als vanzelf op, want als je heel lang met bepaalde hoofdpersonen werkt, gaan ze hun eigen leven leiden.
Al deze spannende, grappige, romantische en droevige verhalen samen vertellen de dramatische geschiedenis van Arthur en de ridders van de Ronde Tafel. Dat gebeurt niet voor het eerst, zul je zeggen, dus waarom zou je het nog een keer doen? De belangrijkste reden is dat ik altijd wil terugkeren naar de middeleeuwse bron en het verrassende is, dat je daar vaak een heel ander verhaal aantreft dan het verhaal dat nu wordt verteld in modernere boeken en films. Wij zijn gewend aan het verhaal over Arthur, Lancelot en Gwinnevere. Zoals bekend was Arthur met Gwinnevere getrouwd, maar Lancelot en Gwinnevere waren verliefd op elkaar. In moderne versies gaat Arthurs rijk ten onder omdat die verboden verhouding aan het licht komt.
Voor een middeleeuwer zou dat verbijsterend zijn. Bijna niemand in adellijke kringen trouwde in de middeleeuwen uit liefde. Een huwelijk werd gesloten om politieke of economische redenen. Je liep dus een grote kans verliefd te worden op iemand met wie je niet getrouwd was. De liefde (‘minne’) tussen Lancelot en Gwinnevere was een voorbeeld voor iedereen die iets dergelijks doormaakte, ook voor de bedrogen echtgenoot. Overspel was iets waar je als redelijke mensen een nette oplossing voor kon verzinnen. Het was zeker geen reden om oorlog te voeren of een koninkrijk op het spel te zetten.
In de ogen van de middeleeuwse luisteraar/lezer was die liefde dus niet het echte probleem. Dat hebben wij ervan gemaakt, omdat wij nu wél uit liefde trouwen en huwelijkstrouw heel belangrijk vinden. Nee, voor de middeleeuwer speelde een heel ander probleem: de plotselinge vijandschap tussen de twee vrienden en strijdmakkers Lancelot en Walewein, want door die vijandschap viel de orde van de Ronde Tafel uiteen. Toen konden allerlei kwade krachten de overhand krijgen, zoals Mordred die uit was op het koningsschap. Dat was ook heel herkenbaar voor middeleeuwse edelen: iedere edelman had wel bastaarden die hij tevreden moest houden. Wanneer zijn wettige huwelijk kinderloos bleef (of wanneer er alleen dochters werden geboren), stonden bastaardzonen direct klaar om het roer over te nemen.
Hoe het precies met Arthur en Mordred is gegaan kun je nu lezen in Afscheid van Arthur: het échte verhaal over Arthur en zijn ridders van de Ronde Tafel. Geen waargebeurd verhaal, maar voor de luisteraars van toen net zo levensecht als soaps en andere tv-series voor het publiek van nu, omdat het gaat over gevoelens die niemand vreemd zijn: vriendschap, liefde, trouw, eer en haat.
Agave Kruijssen
Arthur en zijn verwanten - een overzicht
Leesplein interview Arthur
De redactie van Leesplein interviewde Agave enige tijd geleden over Afscheid van Arthur
In de middeleeuwen vertelde men elkaar soapseries, spannende verhalen waar telkens intriges bij kwamen en elke avond eindigden met een cliffhanger. De opgeschreven versies daarvan zijn de basis van de Sprookverhalen van Agave Kruijssen, en die zijn nog net zo spannend als toen.
De ´sprookverhalen´ van Agave Kruijssen gaan bijvoorbeeld over Walewein, Lancelot en Perceval, Ridders van de Ronde Tafel. Ze zijn de hoogste, beste, belangrijkste ridders ooit, in het rijk van koning Arthur. Agave Kruijssen schreef over bijna elk van hen al een boek. In Afscheid van Arthur komen alle verhalen samen.
Lancelot, één van de Ridders van de Ronde Tafel, gaat in Afscheid van Arthur op zoek naar de heilige graal. Wat ís de heilige graal eigenlijk?
´Als je het antwoord weet ben je een knappe meid. De heilige graal is eigenlijk geen ding, maar een idee. Er werd in de middeleeuwen verteld dat alleen de allerbeste ridder, die helemaal door en door goed was, de heilige graal kon vinden. De bedoeling was dat alle ridders erg hun best zouden doen aan dat ideaalbeeld te voldoen, in de hoop dat zíj dan de graal zouden vinden. Het ging er dus niet om de graal te vinden, maar om een beter mens te worden. In de loop der jaren is de graal voorgesteld als een soort schaal, of een beker, en ook wel eens als een onooglijk houten bokaaltje, maar het gaat eigenlijk om de mythe.´
Als je ’Holy Grail’ intikt op google krijg je meer dan 5 miljoen hits over beroemde verhalen uit boeken en films. Wat is er zo intrigerend aan die graal?
´Ik denk dat het komt, omdat niemand de graal ooit gevonden heeft. Er zijn allerlei mensen die ervan overtuigd zijn dat hij nog ergens te vinden is, in een stoffige hoek. Veel mensen denken dat het nog echt een ding is, waar je veel roem en geld mee kunt vergaren als je hem vindt.´
Dat is niet zo?
´Ik weet bijna zeker dat de graal niet bestaat. Het is typisch middeleeuws om een idee, zoals ‘een zo goed mogelijk mens zijn’, concreet te maken in een beeld. De steen der wijzen is ook zoiets. Een symbool.´
Is het niet eens afgelopen met de verhalen over Walewein, Lancelot, Arthur en de zijnen?
´Ze zullen altijd voortleven, steeds op nieuwe manieren. Door de komst van tv en internet worden er minder boeken gelezen, we gaan weer terug naar de middeleeuwse manier van doen: we willen het voor ons zien. Vroeger was dat met toneelstukjes en muurschilderingen, nu hebben we films en computerspellen. De ridderverhalen zijn bij uitstek geschikt voor adventuregames. Ik heb het volste vertrouwen dat die verhalen na een tijdje altijd weer terug blijven komen, in golfbewegingen. Ik vind het trouwens wel heel erg dat er door de komst van nieuwe media steeds minder gelezen wordt. Juist als het overal om je heen druk is, is het heerlijk om met een boek in een hoek te kruipen.´
Mag je Afscheid van Arthur en de andere sprookverhalen ook voor je lijst lezen?
´Op sommige scholen mag het, heb ik gehoord. De leraren zijn blij dat deze verhalen, die niet meer in de lesstof voorkomen, zo toch doorgegeven worden. Als je boeken uit de volwassenenliteratuur over de middeleeuwen wilt lezen, kun je bijvoorbeeld Het woud der verwachting van Hella Haasse lezen, dat is erg mooi. En ook De valse dageraad van Jan van Aken kan ik aanraden. Een geweldig boek, een avonturenroman waarin je de hele middeleeuwse wereld langs gaat.´
Fragment uit Arturs doet (Arthurs dood)
Onderstaand fragment stamt uit de originele Haagse Lancelotcompilatie uit 1315, laatste deel: Arturs doet
Lancelot en Walewein hebben urenlang tegen elkaar gestreden en de zon is inmiddels ondergegaan...
Ende aldus gedurde die strijt Tuscen hen tween toter vespertijt. Ende min her Walewein was soe sere Vermoit, dat hi vortmere Cume sijn swaerd gehouden mochte; Ende Lanceloet met pinen versochte Waleweine ende liep op hem metter vaerd. Somtijt dreef hine achterwaerd, Somtijt Walewein, na dat quam getal Dat si beide gedogenden al. Aldus daer deen den anderen dreef, Soe dat Walewein al stille bleef Staende ende conde nemmer geslaen: Ende Lanceloet oec bleef staende saen Van moetheide mede, sonder beide, Ende trac bi haren Waleweine ende seide: ‘Ay live her Walewein, ic segt u Dattet wel ware redene nu, Na dattie tijt es comen hare, Dattic vanden berope quite ware Dat gi te miwaerd hebt gedaen (…)’ |
En zo duurde de strijd tussen die twee tot de vespertijd voort. Heer Walewein was zo vermoeid dat hij vanaf dat moment nauwelijks zijn zwaard kon vasthouden. Lancelot viel Walewein met veel moeite aan en liep met een vaart op hem af. Soms dreef hij hem naar achteren, soms deed Walewein dat bij hem, al naar gelang ze het allebei volhielden. Zo dreef de een de ander, totdat Walewein stil bleef staan en geen slag meer kon toedienen. Algauw bleef Lancelot ook staan, net zo vermoeid, en hij greep Walewein bij zijn haren en zei: ‘Ach, lieve heer Walewein, ik zeg u dat het een goed idee is om uit te spreken - nu de (vesper)tijd is aangebroken - dat u mij ontslaat van de plicht om tegen u te vechten in deze tweekamp waartoe u mij hebt uitgedaagd (…)’ |
| Uit: Arturs doet, editie W.J.A. Jonckbloet ca. 1840, vs. 9451-9471 | Vertaling: Agave Kruijssen 2010 |
Afscheid van Arthur favoriet van Peter Winkels bij TV Limburg
Klik hieronder om het fragment te bekijken